We zeggen het misschien makkelijk: in de zorg moet de patiënt of cliënt centraal staan. Dat is mooi, maar kan en lukt dat ook altijd? Franske Holsteijn is sinds oktober vorig jaar consultant Sociaal Domein bij Key Groep. Zij laat in deze blog haar licht schijnen over deze vraag.
De patiënt of cliënt of nog concreter: de mens centraal. Makkelijker gezegd dan gedaan, is ook de ervaring van Franske. “In het sociaal domein zie je, ondanks alle goede intenties om de juiste dingen te doen, dat bureaucratie zo tegenwerkt, dat het lastig is om de mens daadwerkelijk centraal te stellen. Er is soms een te hoge administratieve last om goed voor de mensen te zorgen. Dat is een interessante tegenstelling.”
Op zoek naar een integrale benadering
Onlangs is het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gepubliceerd, dat samenhangt met het Integraal Zorg Akkoord (IZA). Het GALA gaat vanuit een integrale benadering in op zaken als bewegen én gezond eten, samen doen, een veilige basis en een groene leefomgeving. Franske: “Deze focus in het akkoord is echt wat we nodig hebben. Het is heel belangrijk om aspecten uit de zorg te combineren met het sociaal domein. Je kunt een mens namelijk niet opdelen in een stukje hartprobleem, een stukje rookverslaving en een stukje eenzaamheid. Een mens is niet een verzameling van losse onderdelen die je allemaal apart kunt aanpakken, maar dat is vaak wel hoe iemand behandeld wordt. Terwijl het belangrijk is om iemand als geheel te benaderen. Als mens.”
Goede voorbeelden
Gelukkig ziet Franske ook genoeg initiatieven om de mens wel centraal te stellen. “In Zoetermeer draait het programma Zoetermeer 2025. Dat is doordrenkt van samen ondernemen en integraal samenwerken en dat bottom up, dus op voorwaarden van degene waar het om gaat. Ook bij het concept ‘waardegedreven zorg’ draait het beeld om van hoe we naar zorg en mensen kijken, het stelt de mens centraal. Dat kun je ook toepassen op het sociaal domein. Kijk bijvoorbeeld naar jeugdzorg: bij gezinnen waar het slecht mee gaat, komen gemiddeld 27 hulpverleners vanuit verschillende onderdelen uit het systeem over de vloer. Door de principes van ’waardegedreven zorg’ toe te passen, voeg je de verschillende onderdelen samen. Zo is er één aanspreekpunt voor één gezin. Dat maakt echt een enorm verschil.”
Zelf verantwoordelijkheid nemen
Een integrale benadering, dat is één. Maar tegelijkertijd vindt Franske dat het nodig is dat mensen zélf (waar mogelijk) meer verantwoordelijkheid nemen voor de eigen kwaliteit van leven. “Toen ik praktiserend Oefentherapeut Mensendieck was, zag ik therapieontrouw, bijvoorbeeld een deel van de mensen die de voorgeschreven oefeningen niet deden. Zo namen zij geen eigenaarschap en bleven zij daardoor terugkomen met dezelfde klacht. Als professional geef je advies en begeleiding, de vervolgstap ligt dan bij de mens zelf. Zij zouden meer moeten nadenken over wat voor hen belangrijk is. Er zijn bijvoorbeeld veel programma’s ontwikkeld voor stoppen met roken. Hulpverleners kunnen dan de mensen in hun kracht zetten met een goed advies. Aanwijzingen geven hoe mensen zélf aan de slag kunnen. En als ze dat niet kunnen, dan is er een vangnet. De essentie is dat het eigenaarschap daar ligt waar het thuis hoort, bij de mens zelf. Ik denk dat het krachtig kan zijn om te ervaren hoeveel mensen in hun mars hebben. Ik denk dat we in Nederland ook wat verlamd zijn door de grote hoeveelheid goedbedoelende organisaties die allerlei problemen willen oplossen, maar de verantwoordelijkheid niet kunnen laten bij de mensen zelf.”
Maar hoe dan?
Dat is nog geen gemakkelijke opgave. Schotten tussen de zorg en het sociaal domein moeten weg, de financieringsstructuur moet flexibeler. “Eindeloos controleren werkt alleen maar averechts, denk ik”, aldus Franske. “Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Maar het is goed om een beeld te creëren, een punt aan de horizon. En het heeft financiële voordelen, bijvoorbeeld door meer in de preventie te werken. Met zo’n visie kun je stapje voor stapje organiseren en het doel bereiken. Vanuit Key Groep kunnen we dat goed, we zijn in staat om die stip concreet te maken en er naartoe te werken.”
Denk mee!
Samen nadenken over de stip aan de horizon en hoe we in jouw organisatie de mens centraal stellen? Kom eens langs voor een kop koffie en een goed gesprek!